Bir Tarih Kaynağı Olarak Kur’ân | Muhammed Emin Yıldırım
Tarih Medresemizde bu dönemki üçüncü ve son dersimizde beraberiz.
İlk dersimizde; Tarih Nedir’i konuştuk,
İkinci dersimizde Tarihin Baş Aktörü İnsan’ı konuşmaya çalıştık;
Şimdi de “Bir Tarih Kaynağı Olarak Kur’ân”ı konuşacağız.
“Bir Tarih Kaynağı Olarak Kur’ân” konusunu konuşmak hem oldukça önemli ve gerekli hem de çok geniş ve zor bir meseledir. Çünkü Kur’an-ı Kerim ve Tarih dediğinizde; onlarca meseleyi konuşmanız gerekecek:
– Kur’an’da Tarihin Ne Düzeyde Aktarıldığı
– Tarih Anlatılışının Amaç ve Gayesi
– Tarihin Yasaları olan Sünnetullah Meselesi
– Yaratılış Meselesi ve İnsan Öncesi Hayat
– Dünya Tarihi ve Ahirete Yönelik İzahlar
– Peygamber Kıssaları
– Siret-i Nebi’ye Ait Anlatımları
– Diğer Topluluklar ve Olaylar
– Örnek ve İbret Özellikleri ile Tarihi Şahsiyetler ve daha nice konular…
Kur’an’da Tarihsel Haberlere İsim Olan Kelimeler
1. Kıssa/Kasas
2. Nebe’/Enbâ’
3. Mesel/Emsal
4. Hadîs/Ehâdis
5. Eyyam/Eyyamullah
6. Âkıbet/Ukubet
1. Kıssa/Kasas: Tarihin Aktörlerinden Örnek Olan Hayatlar
Arapça “k-s-s” kökünden gelen “kassa” fiili, kılı, yünü veya tırnağı kesmek, kırpmak, koparmak, birinin izinden gitmek, takip etmek, izini sürmek anlamlarına gelir.
2. Nebe’/Enbâ’: Büyük ve Önemli Haberler
Özellikle de geleceğe dönük haberleri içerir.
3.Mesel/Emsal/Mesulat: Geçmiş Ümmetlerin İbretlik Haberleri
Misl ve mesel; benzer, eş, aynı cinsten olan, denk, ayet, işaret, delil anlamlarında kullanılır. İki şey arasında benzerliği ifade etmek için “bu onun misli ve meselidir” denilir.
İsfahanı mesel kelimesinin iki anlamda kullanıldığını ifade etmiştir.
Birincisi, “İşte biz, bu temsilleri insanlar için getiriyoruz; fakat onları ancak bilenler düşünüp anlayabilir” (Ankebût 29/43) ayetinde ifade edildiği gibi temsil, misal, örnek anlamındadır.
İkinci olarak bu kelime, bir şeyin bir başka şeye herhangi bir anlamda benzerliğini ifade etmek için kullanılır ki, bunun için konulmuş kelimelerin en genelidir.
Mesel ile Kıssa arasındaki en temel fark, Kıssa yaşanmışlığında asla şüphe olmayan, mesel ise yaşanmamışta olabilir şeklindedir.
4. Hadîs/Ehâdis: Geçmiş Ümmetlerin ve Milletlerin Hikâyeleri
Sözlükte “hudus” bir şeyin yokluktan sonraki varlık halini ifade ettiği gibi, bir şeyin “ihdası” da, onun var edilmesidir. Bu anlamda Allah varlığı yokluktan varlığa çıkardığı için “muhdis”tir.
Hadîs ise; eskinin zıddı yeni, yeni olan her şey, az ve çok her şey hakkındaki haber anlamlarında kullanılmıştır.
5.Eyyam/Eyyamullah: Allah’ın Tarihin Yasalarını Koyduğunun İşaret Taşları
“El-Yevm”; temel anlam olarak, güneşin doğuşundan batışına kadar olan bir vakti ifade eder. Ya da zamandan bir süreyi de ifade edebilir.
Kur’an’da kelimenin çoğulu “eyyam” teriminin, tarihsel süreci ifade edecek bir kullanıma sahip olduğu görülmektedir.
“Eğer siz bir yara almışsanız, (karşınızdaki) kavim de o yaranın aynını almıştı. Allah’ın iman edenleri ortaya çıkarması, içinizden şahidler edinmesi ve îman edenleri temizleyip kâfirleri de yok etmesi için o (iyi ve kötü) dönemleri insanlar arasında nöbetleşe döndürür dururuz. Allah, zâlimleri sevmez.” (Âlî İmrân 3/140)
6.Âkıbet/Ukubet: Kur’an’da “Geleceğin Tarihine Dair Anlatımlar
Akıbet, bir şeyin sonu, vardığı son nokta demektir.
Tarihi Kaynak Değeri Açısından Kur’ân’ın Önemi
Bu konuda çok şey söylenir ama en temelde üç meseleyi iyice anlamamız gerekir:
1. En Sahih ve En Doğru Kaynak Olması
2. En Özgün ve En Orijinal Bilgileri Aktarması
3. En Objektif ve En Üst Bakışla Olayları Anlatması
“(Ey Muhammed!) Biz, sana bu Kur’an’ı vahyetmekle geçmiş milletlerin haberlerini sana en güzel bir şekilde anlatıyoruz. Gerçek şu ki, sen bundan önce (bu haberleri) elbette bilmeyenlerden idin.” (Yûsuf 12/3)
Musaddık ve Müheymin isimlerinin anlaşılması…
KUR’AN’DA TARİH ALGISININ TEMEL NİTELİKLERİ
Bu başlık altında 7 temel meselenin irdelenmesi gerekir:
1. Bir gaye ve amaç için anlatılması
Hikmet ve el-Hak ayetlerine bakılabilinir.
2. Bir yasaya ve düzene bağlı olarak anlatılması
Sünnetullah: Tarihsel Yasalar
Kader: Doğal, Psikolojik ve Sosyal Gelişim Yasaları
3. Bir ahlâki zemine oturtularak anlatılması
Tarihsel Değişimde Manevi Unsurların Etkisi
Helakin Dini-Ahlaki Sebepleri
Küfür
Günah
Zulüm
4. Tarihin Bir Tekâmül Süreci Yaşadığı Bilgisi Üzerinden Anlatılması
Şir’a ve Minhac
Nesh
Dinin kemale ermesi ve nimetin tamamlanması meselesi
5. Allah’ın Tarihe Müdahalesi ve Bunun Doğru Anlaşılması
1. Fıtratallah/Sıbğatallah
2. Ahsen-i Takvim
3. Hilafet/Halife
4. Teshir: Tüm Varlığı İnsanın Hizmetine Verme
6. Kötülüğün ve Kötülerin İbret Nazarı ile Anlatılması
1. Hakk-Batıl/Tevhit-Şirk
2. Âdem-İblis
3. Habil-Kabil
7. Yerel Değil Evrensel Bir Dil Üzerinden Anlatılması
Son bir konu olarak; Tarihi Kaynak Olarak Kur’ân’ın Sınırlılıkları
1. Tabiatı İtibari ile Tarih Kitabı Olmaması
2. Tafsilatlı ve Detaylı Olmaması
3. Kendine Has Bir Düzeni ve Tertibi Olması
4. Zaman ve Olay İtibari ile Kronolojik Olmaması
5. Olaylara ve Şahıslara Değil Mesajlara Odaklanılması
(133)
