Hâkim en Nîsâbûrî / Tirmizi: Tıp Bölümü

Hâkim en-Nîsâbûrî

3 Rebîülevvel 321 (3 Mart 933) tarihinde Nîsâbur’da doğdu. Nîsâbur kadılığı yapması sebebiyle “Hâkim” lakabıyla tanınır. Anne tarafından soyu muhaddis, fakih ve zâhid İbrahim b. Tahmân’a (ö. 163/780) dayanır. Dokuz yaşında iken hadis öğrenmeye başladı ve on üç yaşında İbn Hibbân’dan hadis imlâ etti. Âlimlerle görüşmek üzere Irak ve Horasan taraflarına seyahatler yaptı.

Hocaları

Sadece Nîsâbur’da 1000 hocadan hadis dinlediği rivayet edilen Hâkim’in hocalarının sayısı 2000’i bulmaktadır. İlk hocası, Müslim’i görmüş olan babasıdır. Hadis ve hadis ilimleri öğrendiği diğer hocaları arasında Ali b. Hamşâz, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah es-Saffâr, İbnü’l-Ahrem, Ebü’l-Abbas el-Esam, Ebû Alî en-Nîsâbûrî ve Ebû Ahmed Hâkim el-Kebîr bulunmaktadır.

Talebeleri

Mâverâünnehir’de, Irak’ta, Bağdat ve Rey’de hadis okuttuğu bilinen talebeleri arasında Ebû Zer el-Herevî, Ebû Ya’lâ el-Halîlî, Ahmed b. Hüseyin el-Beyhaki, Abdülkerîm b. Hevâzin el-Kuşeyrî ve Ebû Salih el-Müezzin gibi âlimler vardır.

Hocalarından Ahmed b. Ebû Osman el-Hîrî, Ebû İshak el-Müzek-kî ve Dârekutnî başta olmak üzere pek çok âlim kendisinden hadis rivayet etmiştir. Hâkim en-Nîsâbûrî 337 (948) yılından itibaren eser telifine başlamış, eserleri Ebû Yala el-Halîlî’nin söylediğine göre 500, bazı kaynaklara göre 1000, hatta 1500 (İbn Asâkir, s. 228) cüz tutacak hacme ulaşmıştır.

Hakkında Söylenenler

Talebesi Ebû Ya’lâ el-Halîlî, hocasına sorulan her soruya onun doyurucu cevaplar verdiğini söylemektedir. Hâkim’in hadis ilimleri sahasında kendini iyi yetiştirdiği, hadislerin sağlamını ve zayıfını bilme, râvileri cerh ve ta’dîl etme konularında devrinin en tanınmış âlimleri arasında yer aldığı ifade edilmektedir.

İbn Hacer, onun büyük bir âlim olduğunu söyledikten sonra hayatının son dönemlerinde hafızasının zayıflamaya başladığına dair rivayetler bulunduğunu, ed-Duafâ adlı eserinde kendilerinden kesinlikle hadis alınmaması gerektiğini kaydettiği bazı kimselerin rivayetlerine el-Müstedrek’te yer vermesinin de bunu gösterdiğini belirtmektedir.

Hâkim, Sâmânîler devrinde 359 (969-70) yılında Nesâ kadılığına getirilmiş, daha sonra kendisine teklif edilen Cürcân kadılığını ise kabul etmemiştir. Onun Sâmânîler’in temsilcisi olarak Büveyhîler’e elçi sıfatıyla gittiği ve görevini başarıyla yaptığı belirtilmektedir.
Hâkim en-Nîsâbûrî 3 Safer 405 tarihinde vefat etti.

el-Müstedrek Ale’s-Sahîhayn

Birçok eser sahibi olan Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah; el-Müstedrek’i, bir takım türedi kişilerin; “on bin kadar sahih hadis söz konusu iken, bin cüz kadar bir hacme sahip senedlerin tümünün zayıf olduğunu” iddia etmeye başlamaları ve ilim ehlinin ileri gelenlerinden bir grubun kendisinden, Buharî ve Müslim’in şartlarına uygun senedlere sahip hadisleri bir kitapta toplamasını istemeleri üzerine yazdığını bildirmektedir.

Buharî ve Müslim’in birlikte veya ikisinden birinin şartlarına uygun hadisleri -ki bu şartlar tüm İslam hukukçularına göre sahih hadisin şartıdır- toplamaya çalıştığını, sika râvilerden meydana gelen veya nakledilen metinlerin ortaya konulmasını makbul bir iş olduğunu belirtmektedir. Hadislerin sonunda Şeyhân’in veya onlardan hangisinin şartına uygun olduğu halde kitaplarında bulunmadığını açıklayan el-Hâkim, kendisine göre «sahih» kabul ettiklerine de ayrıca işaret etmektedir.

el-Müstedrek, asıl olarak kabul ettiği Sahihân gibi cami’ bir eserdir Müellifin, Buhârî ve Müslim’in şartlarını esas almış olmasına rağmen onun tashih’de mütesâhil olduğu konusunda ulemâ görüş birliği içindedir. Ancak el-Müstedrek’te Şeyhân’ın şartına uygun hiç bir hadis bulunmadığı şeklindeki iddia da oldukça ifrattır.

el-Müstedrek’in telhis eden ez-Zehebî (748/1247), Müstedrekteki hadislerin yarıya yakının sahih, dörtte birinin metni illetli olsa da senedi sağlam, son dörtte birinin de sahih olmaktan çok uzak münker ve vâhiyât’dan ibaret olduğunu açıklamaktadır. Bu sebeple Zehebî’nin telhisi ışığında Müstedrekten yararlanmak gerekmektedir. Zaten el-Müstedrek, Zehebî ‘ye ait bu hadis konusu telhis ile birlikte basılmış bulunmaktadır.

İlgili Videolar

090. HADİS: Peygamber ‘in Arkasında Saf Tuttuğu İmam Hz Abdurrahmân b Avf
089. HADİS: Hz. Peygamber ‘in (sas) Yardımcısı Hz. Zübeyr b. Avvâm (r.a.)
088. HADİS: Peygamberi Sırtında Taşıyan Hz. Talha b. Ubeydullah (R.A.)
087. HADİS: Tarihin Yazdığı Kahraman Hz. Ali (r.a.)
086. HADİS: İnfakta Önder Hz. Osman (r.a.)
085. HADİS: Şeytanı Korkutan Adam Hz. Ömer (R.A)
084. HADİS: Sahabe ‘nin Önderi Hz. Ebu Bekir
083. HADİS: Cennetle Müjdelenen Sahabîler
082. HADİS: Ahmed b. Hanbel ve Müsned ‘i
081. HADİS: Bilgisayar Ortamında Hadis Bulma

(1894)