Hucurât Sûresi ve Ahlâkın Hücreleri | Muhammed Emin Yıldırım

Muhammed Emin Yıldırım Hocamızın Ahlâk Medresesi kapsamında yapmakta olduğu Nebevî Ahlâk programlarının “Hucurat Suresi ve Ahlakın Hücreleri” başlıklı bölümü.

Dersten Cümleler

Gençlerin çoğu ilim talep etme noktasında bir heyecan duyarlar. Bu heyecanını sadece bir hevesten dolayı duyanlar yarı yollarda kalırlar. Ama ilmi büyük bir hırs ile isteyenler, Allah’ın izni ile o ilimde derinleşirler.

Ahlak Medrese’sinde, Nebevî Ahlâk üst başlığında benim 7 dersim olacak… Bugün ilk dersim ve ilk dersimin başlığı: “Hucurât Sûresi ve Ahlâkın Hücreleri”

Kur’ân’ın 6236 ayeti doğrudan veya dolayı bir şekilde ahlâktan bahseder.

Fatiha Sûresi’ni ahlâK nazarı ile okumak:

1. Ayet: Bismillahirrahmânirrahîm /İman Ahlâkı
2. Ayet: Hamd, Âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur. /Hamd Ahlâkı
3. Ayet: O, Rahmân ve Rahîm’dir./Tevhid Ahlâkı
4. Ayet: Hesap ve ceza gününün (ahiret gününün) maliki odur./ Mülk Ahlâkı
5. Ayet: (Allah’ım!) Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz. /Dua Ahlâkı
6. Ayet: Bizi doğru yola, kendilerine nimet verdiklerinin yoluna ilet!/İstikamet Ahlâkı
7. Ayet: Gazaba uğrayanların ve doğru yoldan sapanların yoluna iletme! /Kimlik Ahlâkı

Hucurât Süresi’nin ahlâk konusu için seçilme nedenleri nelerdir?

1. Hucurât Sûresi, hicretin 9. yılında nazil olmuş bir sûredir. Nübüvvetin sonlarına doğru nazil olması, vahyin sonsözü olma niteliği taşımaktadır.

2. Hucurât Sûresi, Rabbimizi çok iyi tanımamızı sağlayacak mesajları bize takdim eden bir sûredir.

3. 18 ayetten oluşan bu kısa sûre, hemen hemen her ayetinde çok önemli bir mesaja veya ilkeye dikkat çekmiştir.

4. 18 ayet içerisinde 5 kez, “Ya Eyyühellezine amenü/Ey İman edenler” diyerek, bir kez da “Ya Eyyühe’n-Nas/Ey İnsanlar” diyerek, söylenen sözlerin çok önemli olduğuna vurguda bulunulmuştur.

Bu 6 ayeti, mesajları ile bir hatırlayalım:

Birincisinde Allah’a karşı saygılı olunması emredilir.

İkincisinde Hz. Peygamber’e karşı saygılı davranma ve küstahça hareketlerden sakınma tavsiye edilir.

Üçüncüsünde sorumsuzların sözlerine güvenilmeyeceği, onların getirdiği haberlerin araştırılması gerektiği vurgulanır; toplum ilişkilerinde dürüstlük, açıklık, adalet ve barış ilkelerinin geçerli olması istenir.

Dördüncüsünde toplulukların birbirlerini aşağılamaktan uzak durması emredilir.

Beşincisinde kötü düşünce ile hareket etmenin, buna bağlı olarak dedikodu yapmanın çirkinliği üzerinde durulur.

Nihayet altıncısında bütün insanlara şâmil olmak üzere “ey insanlar” şeklindeki hitaptan sonra çeşitli kavim ve kabilelerin var oluşunun savaş sebebi değil tanışma ve anlaşma vesilesi olduğuna dikkat çekilir.

5. 18 ayetin hemen hemen hepsinin bir hatırası, yani bir sebeb-i nüzulü vardır. Bu da ayetlerin zeminini anlamamızı kolaylaştırmaktadır.

6. Hucurât Süresi, Kur’ân üzerinden Siyer okumalarına,  Siyer üzerinden Kur’ân okumalarına çok büyük bir katkı sağlamaktadır.

7. Hucurât Sûresi, bedenen aramızda olmayan Kutlu Nebi ile nasıl canlı bir bağ kurulabileceğini zihinlere nakşeden bir sûredir.

8. Hucurât Sûresi, müminlerle-peygamber arasında nasıl bir hukuk kurulması gerektiğini en ince ayrıntılarına kadar öğreten bir sûredir.

9. Hucurât Sûresi, müminlerle-müminler, müminlerle-fasıklar, müminlerle-bedeviler, kadınlarla-kadınlar- erkeklerle-erkekler, erkeklerle-kadınlar arasındaki hukuka dair ilkeleri öğreten bir sûredir.

10. Hucurât Sûresi, ahlakın hücrelerini nazara veren, olmazsa olmazlarını ortaya koyan ve çok temel mesajlarla mümin ahlakının kotlarını gösteren bir süredir.

Hucurât Sûresi’ndeki ahlâk mesajlarına baktığımızda karşımıza şöyle bir tablo çıkıyor:

1. ayetten- 10. ayete kadar birinci bölüm: Ahlâk-ı Hamide, güzel ahlâka ve erdemli davranışlara dair mesajlar

11. ayetten-18. ayete kadar ikinci bölüm: Ahlâk-ı Seyyiye yada Ahlâk-ı Zemîme, çirkin ve kötü davranışlarla ilgili mesajlar

Hucurât, bilindiği üzere hücrenin çoğuludur. Hücre oda demektir. Sûrenin 4. ayetinde bu ifade geçtiği için sûreye bu isim verilmiştir. Ama Hucurât Sûresi’ne, Ahlâk Sâresi de denir.

Ahlâkın Hücreleri derken birinci kastımız, Ahlâkın odalarıdır. Ahlâk muhteşem bir bina, biraz sonra söyleyeceğimiz hususlar ise o binanın içerisindeki odalardır.

Ahlâkın Hücreleri ifadesinden ikinci kastımız, direk Türkçede ki kullanımı ile hücredir. Hücre neydi? Hücre, canlıların canlılık özelliği gösteren, yaşama ve üreme yeteneğine sahip en küçük yapı birimidir. Hücrelerle vücut canlılığını devam ettiriyor. Eğer hücreler kirlenmişse, sağlığını yitirmişse, yenilenememişse, hastalık ve daha sonrasında ölüm gerçekleşiyor.

Nasıl ki bir bina odasız olmazsa, bir vücut hücresiz olmazsa, bir insanda ahlâksız olmaz, olamaz. Çünkü ahlâk, insanının insaniyetinin işaretidir.

Nedir Hucurât Sûresi’ndeki Ahlâkî Hücreler?

18 ayette 16 Ahlakî İlke, hücre, nazarlara verilir.

Neler bunlar?

1. İtaat Ahlâkı
2. İttiba Ahlâkı
3. İhsan Ahlâkı
4. İkram Ahlâkı
5. Haber Ahlâkı
6. İman Ahlâkı
7. İhtilaf Ahlâkı
8. Kardeşlik Ahlâkı
9. Davranış Ahlâkı
10. Müslüman Ahlâkı
11. Hilkat Ahlâkı
12. İttiba Ahlâkı
13. Cihad Ahlâkı
14. İlim Ahlâkı
15. Teslimiyet Ahlâkı
16. İhsan Şuuru Ahlâkı

Şimdi bu ahlakî hücrelerin biraz açılımına gelelim.

İlk 5 ayet: Müminlerin peygamberleri ile kurmaları gereken Nübüvvet Ahlâkı’dır. Bunların neler olduğu konusunda söylenecek en temel mesajlar şunlardır:

1. Peygamber’e (sas) karşı itaat ahlakı
2. Peygamber’e (sas) karşı ittiba ahlakı
3. Peygamber’e (sas) karşı ihsan ahlakı
4. Peygamber’e (sas) karşı ikram ahlakı

Bu mesajları anlayan bir mü’min, 14 asır sonra gelse bile;

Asla adımlarını Allah ve Resûlü’nün önüne geçirmez.

Sesini, asla Peygamberin sesinin üzerine geçirmez.

Asla sıradan bir insandan bahseder gibi Peygamberden bahsetmez.

Peygamberi ile kuracağı hukuku sadece tarihe havale ederek işin içinden çıkmaz.

6. Ayet:

İletişimde gözetilmesi gereken haber ahlakı

“Ey iman edenler! Eğer bir fâsık size bir haber getirirse onun doğruluğunu araştırın. Yoksa bilmeden bir topluluğa kötülük edersiniz de sonra yaptığınıza pişman olursunuz.” (Hucurât 6)

7.ve 8. Ayet

Hayatı kuşatması gereken iman ahlakı

“Hem bilin ki, içinizde Allah’ın elçisi vardır. “Va’lemû enne fîkum Rasûlallâh/Ve iyi bilin ki Allah’ın Resûlü içinizdedir.” Şayet o, birçok işlerde size uysaydı, sıkıntıya düşerdiniz. Fakat Allah size imanı sevdirmiş ve onu gönüllerinize sindirmiştir. Küfrü, fıskı ve isyanı da size çirkin göstermiştir. İşte doğru yolda olanlar bunlardır.”  (Hucurât 7)

9.Ayet

Müminler arasında tesis edilmesi lazım gelen ihtilaf ahlakı

“Eğer müminlerden iki gurup birbirleriyle vuruşurlarsa aralarını düzeltin. Şayet biri ötekine saldırırsa, Allah’ın buyruğuna dönünceye kadar saldıran tarafla savaşın. Eğer dönerse artık aralarını adaletle düzeltin ve (her işte) adaletli davranın. Şüphesiz ki Allah, âdil davrananları sever.” (Hucurât 9)

10. Ayet

 İmanın bir parçası olan kardeşlik ahlakı

“Müminler ancak kardeştirler. Öyleyse kardeşlerinizin arasını düzeltin ve Allah’tan korkun ki esirgenesiniz.” (Hucurât 10)

11. Ayet

Müslümanların karşılıklı korumaları gereken davranış ahlakı

“Ey müminler! Bir topluluk diğer bir topluluğu alaya almasın. Belki de onlar, kendilerinden daha iyidirler. Kadınlar da kadınları alaya almasınlar. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Kendi kendinizi ayıplamayın, birbirinizi kötü lakaplarla çağırmayın. İmandan sonra fâsıklık ne kötü bir isimdir! Kim de tevbe etmezse işte onlar zalimlerdir.” (Hucurât 11)

12. Ayet 

Kardeşliği yıkan amansız bir virüs olan gıybete karşı gösterilmesi gereken Müslüman ahlakı

“Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Biriniz diğerinizi arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allah’tan korkun. Şüphesiz Allah, tevbeyi çok kabul edendir, çok esirgeyicidir.” (Hucurât 12)

Kur’an’ın tiksindirdiği bir ameli biz en iştahlı bir hale getirmişiz…

Üç temel emir:

Zandan sakının
Tecessüsten uzak durun
Bunlardan elde ettiğiniz bilgileri gıybet ile dolaşıma sokmayın.         

Nedir gıybet?

Gıybet, kanserdir.
Gıybet yıkıcı bir virüstür.
Gıybet, öldürmekten beterdir.
Gıybet, zinadan daha eşeddir/şiddetlidir.
Gıybet, günahların en münafığı, en kötüsü, en alçağı ve en fecisidir.

“Gıybet katl/cinayet gibidir!” (el-Müttakî, Kenzü’l-Ummal, 3, 589)

13. Ayet

Üstünlüğün sadece takvada olduğunu öğreten hilkat ahlakı

“Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Ve birbirinizle tanışmanız için sizi kavimlere ve kabilelere ayırdık. Muhakkak ki Allah yanında en değerli olanınız, O’ndan en çok korkanınızdır. Şüphesiz Allah bilendir, her şeyden haberdardır.” (Hucurât 13)

14. Ayet

Kurtuluşun nerede olduğunu gösteren ittiba ahlakı

“Bedevîler ‘İnandık!’ dediler. De ki: Siz iman etmediniz, ama ‘Boyun eğdik!’ deyin. Henüz iman kalplerinize yerleşmedi. Eğer Allah’a ve elçisine itaat ederseniz, Allah işlerinizden hiçbir şeyi eksiltmez. Çünkü Allah çok bağışlayan, çok esirgeyendir.  (Hucurât 14)

15. Ayet

İmanın en büyük ispatı olan değerler yolunda gayretin ne olduğunu öğreten cihad ahlakı

“Müminler ancak Allah’a ve Resûlüne iman eden, ondan sonra asla şüpheye düşmeyen, Allah yolunda mallarıyla ve canlarıyla savaşanlardır. İşte doğrular ancak onlardır.” (Hucurât 15)

16. Ayet

Müminin nerede durması gerektiğini belleten, haddini bilmesi gerektiğini öğreten ilim ahlakı

“De ki: Siz dininizi Allah’a mı öğretiyorsunuz? Oysa Allah göklerde olanları da bilir, yerde olanları da. Allah her şeyi hakkıyla bilendir.” (Hucurât 16)

17. Ayet
Kime ve neye minnet edilmesini öğreten, bir yönü ile kalbi ıslah etmenin yollarını gösteren teslimiyet ahlakı…

“Onlar İslâm’a girdikleri için seni minnet altına sokuyorlar. De ki: Müslümanlığınızı benim başıma kakmayın. Eğer doğru kimselerseniz bilesiniz ki, sizi imana erdirdiği için asıl Allah size lütufta bulunmuştur.” (Hucurât 17)

18. Ayet

Kul ile Allah arasındaki en önemli bağ olan ihsanın öğretildiği ihsan şuuru ahlâkı

“Şüphesiz Allah, göklerin ve yerin gizliliklerini bilir. Allah yaptıklarınızı görendir.” (Hucurât 18)

(1892)