Hz. Peygamberin (sas) Ahlak Eğitimi | Muhammed Emin Yıldırım
Muhammed Emin Yıldırım Hocamızın Ahlâk Medresesi kapsamında yapmakta olduğu Nebevî Ahlâk programlarının “Hz. Peygamberin (sas) Ahlak Eğitimi” başlıklı bölümü.
Dersten Cümleler
İlk dersimizde “Hucurât Sûresi ve Ahlâkın Hücreleri” serlevhasının altında, ahlakın bazı olmazsa olmazlarını konuşmaya çalışmıştık. Bu dersimizde ise Efendimiz’in (sas) rehberiyetinde onun ahlâk eğitimini konuşmaya gayret edeceğiz.
Malum Efendimiz (sas) bir hadisinde “Ben muallim olarak gönderildim!” diyor, bir başka hadisinde ise “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim!” diyor. Bu iki hadis birbirini tamamlayan hadislerdir.
Cafer b. Ebî Talib’in (ra) Habeşintan kralı Necaşi’nin huzurunda yaptığı konuşmadan bir bölüm:
“Ey kral! Biz Câhiliyye halkı olarak putlara tapardık; ölü eti yerdik (birbirimizin aleyhinde konuşurduk); fuhuş yapardık. Akrabalık bağlarını koparır, komşulara kötülük ederdik. İçimizden güçlü olan zayıfı ezerdi. Allah bize elçisini gönderinceye kadar durumumuz böyleydi. Biz o Resûl’ün soyunu, dürüstlüğünü, güvenilirliğini ve iffetini biliyoruz. O bizi Allah’a, O’nun birliğini tanımaya ve O’na ibadet etmeye, bizim ve atalarımızın Allah’ın dışında taptığımız taşları, putları bırakmaya davet etti. Doğru sözlü olmamızı, emaneti sahibine vermemizi, akrabalık bağlarını yaşatmamızı, komşuya iyilik etmemizi, insanların mahremiyetlerine ve canlarına saldırmaktan kaçınmamızı emretti. Bize hayâsızlığı, yalan şahitliğini, yetim malı yemeyi, masum kadınlara iftira atmayı yasakladı. Bize yalnız Allah’a ibadet edip O’na ortak koşmamayı emretti… Biz de onu tasdik ettik. Ona inandık, Allah’tan getirdiği konularda ona tabi olduk. Artık yalnız Allah’a ibadet ediyor, hiçbir şeyi O’na ortak koşmuyorduk. Allah’ın bize yasakladığı şeyleri yasak bildik, helal kıldıklarını helal bildik. Ama bu yüzden kavmimiz bize düşman oldu. Dinimizi bırakmamız için, Allah’a ibadet etmek yerine putlara tapmamız, vaktiyle meşru gördüğümüz çirkinlikleri yine helal saymamız için bize işkence ettiler. Bize baskı ve zulüm yapıp zor durumda bırakmaları, dinimizi yaşamamızı engellemeleri üzerine bizde ülkenize sığındık…”
Bu konuşmada nazarlara verilen 16 temel ahlaki vurgu vardır. Nedir bunlar?
- Tevhidi kemiren virüsün şirk olduğu hakikati
- Doğru eylemlerin ortaya konmasına engel olan virüsün yiyilen şeylerin helal olmama hakikati
- Nikâhı zedeleyen virüsün zina olduğu hakikati
- Sıla-ı Rahmi koparan virüsün menfaat olduğu hakikati
- Toplumun saadetini zayıflatan virüsün komşuluk hukukunu korumamak olduğu hakikati
- Adaleti ortadan kaldıran virüsün haklı olanın değil güçlü olanın üstün sayıldığı hakikati
- Güven duygusunu yok eden virüsün yalanın yayılması olduğu hakikati
- Toplumda huzuru zedeleyen virüsün emanetlerin sahibine verilmemesi olduğu hakikati
- İnsan onurunu yok eden virüsün insanların mahremiyetlerini korumama olduğu hakikati
- İnsanın ahiretini yok eden en önemli virüslerden birisinin haksız yere cana kıyma olduğu hakikati
- Hayâya musallat olan virüslerin hayâ ile birlikte hayatı da zedelediği hakikati
- Adaleti ortadan kaldıran virüsün yalan yere şahitlik olduğu hakikati
- Toplumu yok eden virüsün yetim malına el uzatma olduğu hakikati
- Kadını ele ayağa düşüren virüslerden birinin masum kadınlara iftira atmak olduğu hakikati
- Allah’ın hukukunu zedeleyen virüsün helal ve haram koyma yetkisini başkalarında görmeye başlamak olduğu hakikati
- Hakkı hâkim kılmak için çalışanlara musallat olan en büyük virüsün batılın taraftarları olduğu hakikati
Nübüvvetin ilk yıllarında nazil olan ayetlerdeki ahlâkî mesajlardan bazıları şunlardır:
İlahî kelam işin başında kendisine muhatap olan bireylerden, iç ve dış temizliğe önem vermelerini ister. (Müddessir Sûresi 74/4)
Kötü olan her şeyden yüz çevirmelerini (Müddessir Sûresi 74/5)
Yapılan iyiliğin boyutu ne olursa olsun başa kakmamalarını (Müddessir Sûresi 74/6)
Sabır, yani direnmeyi öğrenmelerini (Müddessir Sûresi 74/7)
Yetimleri koruyup, gözetmelerini (Duhâ Sûresi 93/9)
El açıp dilenene yardımcı olup, onları azarlamamalarını (Duhâ Sûresi 93/10)
Temizlenenin kurtulacağını (A’lâ Sûresi 87/14)
Dünya hayatına aşırı düşkünlüğün insanı nerelere sürükleyeceğini (Âdiyat Sûresi 100/6-11)
Nefsini kirlerden arındıranın akıbetinin güzelliğini, kirletenin ise mahvolacağını (Şems Sûresi 91/9-10) ve daha nice ahlakî özelliklere değinmiştir.
Allah yolunda infak etmenin ve başkalarına karşı cömert davranmanın önemi, cimrilik yapmamak, kendi kendine yettiğini iddia ederek büyüklenenlerin akıbetinin ne olacağını (Leyl Sûresi 92/5-11, 18)
Yetime karşı vurdumduymaz davranılmaması, yoksulu doyurmaya teşvik etmek, mirasa karşı sınır tanımadan yaklaşmamak, dünya malına gereğinden fazla tamah etmemek (Fecr Sûresi 89/ 17-20)
Gösteriş ve riyaya kapı açmamak (Maun Sûresi 107/6)
İnsanları arkadan çekiştirmemek, şahsiyetlerini alay konusu etmemek; malına güvenip, sadece onunla kurtulacağını zannetmemek (Hümeze Sûresi 104/ 1-3)
Köleleri hürriyetlerine kavuşturmak (Beled Sûresi 90/13)
Namazlarda daim olmak, ihmal etmemek ve onu korumak; yolda kalanın elinden tutmak, iffetlerini korumak, emanetlere sahip çıkmak, ahitlerinin arkasında durmak, şahitliği en doğru bir biçimde yapmak (Meâric Sûresi 70/23-34)
Tevazu ile yeryüzünde yürümek ve kendilerine sataşan cahillerden yüz çevirmek, gecelerini de gündüzleri gibi ihya etmek, harcamalarında dengeli olmak, haksız yere cana kıymamak, yalan yere şahitlik etmemek, boş sözlerin konuşulduğu meclislerde bulunmamak (Furkan Sûresi 25/ 63,64,67,68,72)
Boş yere yemin etmemek, her zaman başkalarının kusurunu araştırma gibi bir hale düşmemek, laf götürüp getirmemek (Kalem Sûresi 68/ 10-14)
Ahlak kavramı önce anlam daralmasına, sonra anlam kırılmasına/kaymasına, en sonunda da anlam değişmesine uğramış ve ahlâk hayatlardan çekilmeye başlamıştı.
Başta hatırlattığımız hadisi bir daha hatırlayalım. Ne demişti Efendimiz (sas)? “Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim.”
Bu hadis ile Allah Resûlü (sas) Risaletinin gayesini, Risaletinin en mühim hedefini ve Resûl’ün en önemli özelliğini ortaya koymaktadır.
Risaletin gayesi; ahlâkı tamamlamak
Risaletin en mühim hedefi; ahlâklı bir toplum oluşturmak
Resûl’ün en önemli özelliği; üstün ahlâkî vasıflara sahip olmak
Allah Resûlü (s.a.v.) bu hadisi ile yine bize üç önemli hakikati duyurdu mu? Nedir bunlar?
Güzel ahlâkın kaynağı din değil, fıtrat ve vicdandır.
Güzel ahlâk, Peygamberimiz ile başlayan bir şey değil, O’nunla tamamlanan bir şeydir.
Güzel ahlak, ancak ve ancak din ile gerçek manada tamamlanabilecek bir kavramdır.
Bu hakikatleri artık bizim çok iyi bir şekilde anlamamız gerekmektedir.
Burada birkaç soru soralım?
Ahlâkı tamamlamak için gönderilen bir Peygamber (sas);
Ahlâkı tam olarak anlamasaydı;
Ahlâkı tam olarak kavramasaydı;
Ahlâkı tam olarak yaşamasaydı;
Ahlâkı tam olarak anlatamasaydı;
Ahlakı tam olarak muhataplarının anlamasını sağlayamasaydı;
Ahlâkı tamamlayabilir miydi?
Bugün o Peygamber’e (sas) iman ettiğini iddia eden bizlerin en büyük problemi budur. Biz ahlâkı tam anlamı ile anlayamadık, kavrayamadık, yaşayamadık, anlatamadık ve muhataplarımızın anlamasını sağlayamadık.
Efendimiz (sas) ahlâkî eğitimi nasıl yapmıştı?
Ferdî ahlâkı tesis ederek şahsiyetleri inşa etmişti.
Ailevî ahlâkı tesis ederek haneleri inşa etmişti.
Sosyal ahlâkı tesis ederek toplumu inşa etmişti.
Yönetim ahlâkını tesis ederek devleti inşa etmişti.
Evrensel ahlâkı tesis ederek dünyayı inşa etmişti.
Sıralamaya dikkat edelim!
Ahlâklı Fert
Ahlâklı Aile
Ahlâklı Toplum
Ahlâklı Devlet
Ahlâklı Dünya
Efendimiz (sas):
Ferdî ahlâkı: İradeleri eğiterek ve isâr duygusunu yaygınlaştırarak yapmıştır.
Ailevî ahlâkı: Nikâhı yücelterek ve sebat azmini sağlamlaştırarak yapmıştır.
Sosyal ahlâkı: Merhameti hâkim kılarak ve müsamahayı esas alarak yapmıştır.
Yönetim ahlâkı: İstişareyi (paylaşmayı) önemseyerek ve adaleti ikâme ederek yapmıştır.
Evrensel ahlâkı: Fıtratı eksene alarak ve vicdanları harekete geçirerek yapmıştır.
Eğer iradelerimizi eğitmezsek 5 tane temel hastalığa saplanırız. Nedir bunlar?
Tembellik
Tiryakilik (Bağımlılık)
Tutkuculuk (Ölçüsüz sevgi)
Taassupçuluk
Tatminsizlik
Nefis terbiyesinde dikkat edilmesi gereken 10 husus:
- İmanları takviye etmek
- Helalleri iyice öğrenip onlarla yetinmek
- Dava şuurunu her daim yenilemek
- Makul hedefler belirlemek
- Boş zamanları güzel şeylerle geçirmek
- Farzların ikamesine, nafilelerin ihyasına çalışmak
- Köklerimiz ile irtibatımızı güçlendirmek
- Salih ve sadık arkadaşlar edinmek
- Her türlü nifakın ilacı olan infakı arttırmak
- Sabrı kuşanıp, hem nefse hem birbirlerimize sabır telkininde bulunmak
(665)
