İnsanı Tanımada Önemli Bir Husus: Kişilik Tipleri
Siret-i İnsan derslerimizin bu haftaki konusu kişilik tipleri idi. Muhammed Emin Yıldırım hocamız, “İnsanı Tanımada Önemli Bir Husus Kişilik Tipleri” başlığı altında, Resûlullah’ın (sas) mizacını, kişilik tipleri konusunda İslam âlimlerinin görüşlerini aktardı. Özellikle hocamız, bizlerle psikoloji alanının kişilik tipleri konusunda tespitlerini, bu tespitlerin etkilerini ve bu hususta nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlattı.
Dersten Cümleler
23 Şubat 1979’da Fatih Cami’sinin avlusunda şehadet şerbetini içmişti, Molla Sadreddin Yüksel’in oğlu olan Metin Yüksel…
Tarih, zalimleri unutturacak ama mazlumlar hiç unutulmayacak…
İnsan, anlaşılması ve anlatılması çok zor bir varlık…
Mizaç: İnsanın mezcederek oluşturduğu değişmez özelliklerdir. Neler mezcedilmiştir? Temelde üç şey:
1. Biyolojik özellikler
2. Sosyolojik özellikler
3. Embriyolojik özellikler
Allah Resulü’de (sas) bir mizaç taşıyordu ve o da bir beşer olmasından dolayı biyolojik, sosyolojik ve embriyolojik özelliklerle mizacını şekillendirmişti.
Aşere-i Mübeşşere üzerinden kişilik tipleri
– Ebû Bekir : Cemal ve Celal = Sadakat
– Ömer : Celal ve Rahmet = Adalet
– Osman : Hayâ ve Edeb = Merhamet
– Ali : İlim ve Kararlılık = İstikamet
– Ebû Ubeyde b. Cerrâh : Marifet ve Teslimiyet = Emniyet
– Talha : Fedakârlık ve Şahitlik = Cesaret
– Zübeyr : İhlas ve Teslimiyet = Samimiyet
– Sa’d b. Ebî Vakkas : Hamaset ve Hamiyet = Haşyet
– Abdurrahman b. Avf : Semahat ve Ehliyet = Rahmaniyet
– Said b. Zeyd : İstiğna ve Muvazene = Muhabbet
Kimileri, beden yapısına göre, kimileri beden kimyasına göre, kimileri, fiziki yapılara göre, kimileri, psikolojik yapıya göre kişilik tiplerini tespit etmeye çalışmış ve bu konuda bazı tespitler ortaya koymuşlardır.
İnsan bedeninde bulunan dört sıvı: kan, balgam, kara safra ve sarı safra…
Sıcakkanlı tip, hüzünlü tip, soğukkanlı tip ve öfkeli tip…
Jung’a göre kişilik tipleri:
1. Dışadönük düşünen tip
2. İçedönük düşünen tip
3. Dışadönük hissî tip
4. İçedönük hissî tip
5. Dışadönük duyusal tip
6. İçedönük duyusal tip
7. Dışadönük sezgili tip
8. İçedönük sezgili tip
Holland’ın tipoloji görüsü:
1. Gerçekçi tip
2. Araştırıcı tip
3. Gelenekçi tip
4. Sosyal tip
5. Girişimci tip
6. Sanatçı tip
Spranger’e göre temel ideal kişilik tipleri şunlardır:
1. Teorik tip
2. Ekonomik tip
3. Estetik tip
4. Sosyal tip
5. Politik tip
6. Dindar tip
Bir başka analizde 4 karakter tipi üzerinde durulmuştur:
1. Analizci tip
2. Canayakın tip
3. Yönlendirici tip
4. İfadeci tip
Geleneksel Enneagram, insanların kişilik tiplerini inceleyen ve kökleri M.Ö. 2500’ lü yıllara kadar uzanan mistik bir öğretidir. Buna göre kişilik tipleri:
– Mükemmeliyetçi
– Yardımsever
– Başaran
– Bireysel
– Araştırmacı
– Sorgulayıcı
– Hevesli
– Lider
– Uyumlu
Belağat ilmi; Beyan, Meâni ve Bedi diye üçe ayrılır. Beyan; dilin açıklık derecesi ile Meâni, Muktezayı Hale, yani duruma ve yerine göre dilin uygunluğu ile, Bedi ise, mananın yanında sözün aheng ve insicamı ile uğraşır.
Edrabü’l-Haber/ Haber cümlesinin çeşitleri demektir. Üç cümle çeşidi: İbtidai Haber, Talebi haber, İnkarî Haber…
İnsanlığın Aynaları: “Bir Seni Anlayabilseydik Ya Resûlullah”
Ebû Umâme der ki: “Allah Resûlü (sas) sıcağın şiddetli olduğu bir günde Bakîu’l-Ğarkad’dan geçti. Halk arkasında yürüyordu. Onların ayaklarının sesini işitince bu durum ağırına gitti. Kibir duygusuna kapılmasın diye, halk önüne geçene kadar oturup bekledi.”(Ahmed b. Hanbel, Müsned, XXXVI, 625; Taberânî, Mu’cemu’l-Kebir, VIII, 216;İbn Mace, Fedâil, 21)
(3988)
