Sual: Selamun Aleyküm. İslam tarihi alanında yüksek lisans yapmaktayım. Kerbela olayındaki Ömer b. Sa’d hakkında bir araştırma yapıyorum bu konuda yardımcı olabilir misiniz? Şimdiden teşekkürler…
Cevap: Muhterem Kardeşim,
Gerçekten İslam tarihinde üzerinde durulması gereken bir isim seçmişsiniz. Ancak bildiğim kadarı ile Ömer b. Sa’d hakkında müstakil bir çalışma halen yapılmamış. Dönemin önemli isimlerinden Ubeydullah b. Ziyad hakkında Ahmed Turan Yüksel’in çalışması var. Ama Ömer b. Sa’d için yok. Bundan dolayı özgün bir çalışma olacaktır. Hal böyle olunca, Hicri 50 ila 68 arası dönem iyice tetkik edilmeli ve tüm kaynaklar taranarak, aktarılan rivayetler bir araya getirilip sunulmalıdır. Şu alimlerin konu ile alakalı yazdıklarına kesinlikle müracaat edilmelidir.
Diyarbekri, Taberi, İbn Esir, İbnü’l-Cevzi, İbnü’l-Verid, İbn Kesir, Dineveri, İbn A’sem, Belâzurî, İbn Abdirrabbih, Ebû’l-Fida, İbn Rezzan, Yakubi, İbn Asakir.
Ömer b. Sa’d kimdir?
Büyük Sahabîlerden Sa’d bin Ebî Vakkas’ın (r.a.) oğludur. Doğum tarihi hakkında farklı rivayetler vardır. Bir rivayete göre Hz. Peygamber (a.s.m.) hayatta iken, diğer bir rivayette ise Hz. Ömer’in (r.a.) halifeliği döneminde dünyaya gelmiştir. Babası Hz. Sa’d bin Ebî Vakkas (r.a.) ile birlikte Irak’ın fethine katılan İbni Sa’d, Emevîler döneminde Merv ve Rey vâliliklerinde de bulunmuştur.
Hz. Hüseyin’in (r.a.) Kerbelâ’da şehit edildiği hâdisede, dönemin Kûfe vâlisi Ubeydullah bin Ziyad’ın gönderdiği orduda komutan olarak yer aldı.
Ömer bin Sa’d söz konusu hadisede Hz. Hüseyin (r.a.) ve arkadaşlarını kuşattı ve Fırat’tan su almalarını engelledi. Hz. Hüseyin (r.a.), Medine’ye dönmek, İslâmî fetihlere katılmak gibi alternatifler ileri sürmüşse de Ömer bin Sa’d, vâli İbni Ziyad’dan aldığı emirler çerçevesinde Yezid’e biat etmedikçe dönüşüne izin verilmeyeceğini söyledi. Sonunda Hz. Hüseyin (r.a.), Ömer bin Sa’d’ın ordusu tarafından 10 Muharrem 61’de (10 Ekim 680) hunharca şehit edildi. Tarihî kaynaklara göre, Ömer bin Sa’d, feci bir savaş neticesi şehit edilen Hz. Hüseyin’in (r.a.) mübarek başını kestirerek bütün Âl-i Beyt ile birlikte Şam’a halife Yezid’e göndermiştir.
Ömer bin Sa’d, Kerbelâ fâciasını müteakip Kûfe’de Emevîlere karşı ayaklanan Muhtar es-Sekâfî tarafından yakalanarak öldürülmüştür (M.686).
Muhammed Emin YILDIRIM
(379)
