Saadet Asrında Aile Modelleri ve Çok Eşlilik Meselesi
Muhteşem Ahlak derslerinin bu haftaki konusu çok eşlilik meselesi idi. Muhammed Emin Yıldırım Hocamız, “Saadet Asrında Aile Modelleri ve Çok Eşlilik Meselesi” başlığında bu önemli konuyu çok mühim mesajlarla anlattı. Çok eşlilik meselesinin Kur’an’da nasıl geçtiği, bu konuda Efendimiz’in (sas) beyanları, Saadet asrında bu meselenin nasıl karşılık bulduğu örneklerle anlatıldı.
Dersten Cümleler
Gaybe iman meselesini zedelemişiz…
Müslümanın olmazsa olmaz vasfı olan teslimiyet kametine gölge düşürmüşüz…
Efendimiz (sas) buyurdular ki: “Benim söylediklerime, hevalarını tabi kılmayan, bütün arzuları ile teslim olmayan biri tam anlamı ile iman etmiş olamaz.” (Beyhaki, el-Medhal, 188; Deylemi, Firdevsü’l-Ahbar, 7791)
“Allah ve Resûlü bir işe hüküm verdiği zaman, inanmış bir erkek ve kadına o işi artık kendi isteklerine göre seçme hakkı yoktur. Her kim Allah ve Resûlü’ne karşı gelirse, apaçık bir sapıklığa düşmüştür.” (Ahzab, 33/51)
“Aralarında hüküm vermesi için Allah’a ve Resûlü’ne davet edildiklerinde, müminlerin sözü ancak: ‘İşittik ve itaat ettik’ demeleridir. İşte asıl bunlar kurtuluşa erenler bunlardır.” (Nur, 24/51)
İbadetlerde üç şey aranır: Maslahat, İllet, Hikmet… Maslahat yarardır, illet sebeptir, hikmet gayedir.
“Eğer (kendileriyle evlendiğiniz takdirde) yetimlerin haklarına riayet edememekten korkarsanız beğendiğiniz (veya size helâl olan) kadınlardan ikişer, üçer, dörder alın. Haksızlık yapmaktan korkarsanız bir tane alın; yahut da sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için en uygun olanıdır.” (Nisa Sûresi, 4/3)
“Sebebin hususiliği, hükmün umumiliğine/genel olmasına engel değildir!”
İmam Evzaî’nin (h.157) sözü: “Kur’an’ın sünnete olan ihtiyacı, sünnetin Kur’an’a olan ihtiyacından daha fazladır.” (Şevkani, İrşadül-Fuhul, 33)
“Sünnet, Kur’an’ı tefsir eder, kim sünneti bilmeden kitaba sarılırsa sünnetten uzaklaştığı gibi Kur’an’dan da uzaklaşır.” (İmam Şatıbî)
Dörde kadar evlenebilirsiniz, yani ancak dört taneye kadar evlenebilirsiniz.
“Çok çocuk doğuran ve sevgisi çok olan kadınları nikahlayın, zira ben kıyamet gününde diğer ümmetlere sizin çokluğunuzla övüneceğim.” (Ebû Davud, 2050; Nesaî, 3227)
Demek çok evliliğin en önemli hikmetlerinden biri neslin bereketidir.
İletişimin en önemli vesilesi olması…
Efendimiz’in (sas) yaptığı bu evlilikler üzerinden, tam 32 tane bacanak sahibi olmuştur.
Neslin kalitesini arttırmaya vesile olması
Sosyal ve siyasi bağları arttırmaya vesile olması
Erkeğin ihtiyacının meşru bir şekilde karşılanmasına vesile olması
Gönlünü bir erkeğin başka kadına kaptırması
Bu meseleye o günün kadınları penceresinden baktığımızda, kadınların bir erkeğin ikinci, üçüncü, hatta dördüncü hanımı olmayı kabul etmelerine dair iki önemli sebep görüyoruz.
1. O gün için evlilik sosyal bir güvenceydi.
2. Eğer dul kalan kadın çocuklu ise, çocukların yetim kalmaması için en önemli bir adımdı.
Ayetin üzerinde durulması gereken en önemli husus ise adalet meselesidir.
“Haksızlık yapmaktan, adaletsizlik yapmaktan korkarsanız bir hanım ile evlenin. Yahut da sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için en uygun olanıdır.”
“Adamın nikahı altında iki kadın olur da, aralarında adalete riayet etmezse kıyamet günü yarısı düşmüş bir halde yani bir tarafı felç olmuş halde gelir.” (Ebu Dâvud, Nikâh, 39; Tirmizi, Nikâh, 42)
“Üzerine düşüp uğraşsanız da kadınlar arasında âdil davranmaya güç yetiremezsiniz; bâri birisine tamamen kapılıp da diğerini askıya alınmış gibi bırakmayın. Eğer arayı düzeltir, günahtan sakınırsanız Allah şüphesiz çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir.” (Nisa Sûresi, 4/129)
1. Cahiliye döneminde çok eşlilik yaygın mıydı?
2. İslam döneminde bu yaygınlık aynı oranda devam etti mi?
İbn Habib’in Ümmühâtü’n-Nebi
İbn Hacer’in el-İsabe’si, İbn Esir’in Üsdü’l-Ğabe’si, İbn Abdilberr’in el-İstiab’ı, İsbehani’nin Marifetü’s-
Sahabe’si, Zehebi’nin Tecrid’i ve İbn Sa’d Tabakatı…
Cahiliye döneminde çok evliliğin oldukça yaygın olduğunu, tek eşlilikten daha fazla söyleyemiyoruz.
Ama şunu rahatlıkla söyleyebiliyoruz. Evliliğin sayı itibari ile bir sınırı yoktu, bir erkek istediği kadar kadınla evlenebiliyordu.
Hz. Peygamber’in (sas) huzuruna gelen ve dörtten fazla evli olduklarını söyleyen bazı isimler:
1. Gaylan b. Seleme
2. Urve b. Mes’ûd
3. Safvan b. Ümeyye
4. Haris b. Kays
5. Nevfel b. Muaviye
İbn Hacer’in el-İsabe’sinde, toplam geçen şahıs sayısı; 12.304’dür. Bunların, 1551 tanesi hanımdır.
İbn Esir’in Üsdü’l-Ğabe’sinde; toplam geçen şahıs sayısı; 7711’dir. Bunların 1023 tanesi hanımdır.
İbn Abdilberr’in el-İstiab’ında toplam geçen şahıs sayısı 4227’dir. Bunların 402 tanesi hanımdır.
İsfehani’nin Marifetü’s-Sahabe’sinde toplam geçen şahıs sayısı 4235’dir. Bunların 504’ü hanımdır.
Zehebi’nin Tecrid’inde toplam geçen şahıs sayısı, 8866’dır. Bunların 1264’ü hanımdır.
İbn Sa’d Tabakatında, toplam geçen şahıs sayısı, 5554’dür. Bunların 627’si hanımdır.
Elimizdeki kaynaklardan yaklaşık 673 erkeğin, 704 hanımın ise evlilik bilgilerine ulaşabiliyoruz.
Bu 704 hanımdan 534’ü tek erkekle evlidir. Oran % 75.8’dir.
Erkekler üzerinden bakılırsa, 673 erkeğin dökümü şöyledir:
Tek eşli olan erkek sayısı 542’dir. Oran % 80.5
Çok eşli olan erkek sayısı 129’dur. Oran %19.1
Osmanlı’da çok eşlilik oranı takriben % 5 civarındadır.
1670-1698 arasında Bursa özelinde yapılmış bir çalışmaya göre, 717 erkeğin, 658’i tek eşli oran %
91.8, 56’sı iki eşli oran % 7.8, 1’i üç eşli, 2 kişi de 2 eşlidir.
Şeriat, Allah’ın (cc) sistemidir.
Dört muhatap çevresine, dört mesaj?
1. Erkek
2. Kadın
3. Toplum
4. Devlet
Erkeğe Verilen Mesaj:
1. Bu meseleyi alay konusu haline getirme, suiistimal etme, kadının hassas olduğu bu konuyu ele-ayağa düşürme ve vefayı hiçbir zaman hayatından çıkarma!
Şeriatimizin hiçbir meselesi alay konusu olmamalıdır.
Tevbe Sûresi’nin 65. ve 66. ayetleri…
Kadına Verilen Mesaj:
2. Bu meseleyi inkar etme, ileri-geri konuşma, haklarını iyice öğren, işin başında ipleri sıkı tut, Allah’ın sınırlarına riayet et, el-alemi düşündüğün kadar kocanın ahiretini de düşün!
Tahrim Sûresi’nin ilk ayetleri…
Topluma Verilen Mesaj
3. Bu meseleyi kınamayın ve mizah konusu yapmayın, evlenenleri dışlamayın, Allah’ın verdiği bir hakkı hangi örf, hangi gelenek ortadan kaldıracakmış bunu iyice düşünün!
Maide Sûresi 87. ayeti…
“Bir adamı çok eşlilikten veya çok cariye almasından dolayı kınayanın küfründen korkulur.” (Fethü’l-Kadir)
Devlete Verilen Mesaj
4. Bu meseleyi magazinin konusu olmaktan çıkar, bu konudaki yasakları kaldır, zinayı suç say, nikahı teşvik et ve oluşabilecek mağduriyetleri önle!
Maide Süresi’nin 44, 45 ve 47. ayetleri…
(3507)
